Nada máis nacer o século XX, un pequeno grupo de labradores e obreiros de Coruxo fundaron nesta parroquia a primeira sociedade agraria do concello de Bouzas, e iniciaron así un proceso de democratización social onde os agrarios actuaron como polo receptor das novas formas de pensamento e organización económico-social que se espallaban polo país. Cos anos, o espírito asociativo alcanzou outros ámbitos profesionais, como o dos traballadores das industrias conserveiras ou o dos mariñeiros de gamela, e fenómenos socioculturais, como o deporte e a música popular.
Neste traballo, Bernardo Vázquez Acuña (Oia-Vigo.1962) mergúllanos de novo nun escenario escasamente transitado pola historia: o microcosmos dunha parroquia. Móstranos como os homes e mulleres de Coruxo participaron das grandes transformacións do primeiro terzo do século XX, aquel tempo histórico tan singular no que o mundo mudou irremediablemente.
Aquí os protagonistas non son laureados xenerais de grandes exércitos nin ilustres intelectuais das elites urbanas. É a veciñanza de Coruxo, conformada por obreiros, labregos e mariñeiros, “os descartes da historia”, que, malia o lastre da pobreza e o analfabetismo, se organizou en distintas sociedades para avanzar e mellorar de xeito colectivo. Eran os Alonso, Comesaña, Costas, Doiro, Fernández, Italiani, Lago, Prado, Rodríguez ou Vázquez; auténticos axentes xeradores dunha forza revolucionaria e modernizadora: o asociacionismo.
